Zamek w Ostródzie

a wyspie przy ujściu Drwęcy do Jeziora Drwęckiego istniał pruski gród, w którego miejscu prawdopodobnie już w drugiej połowie XIII wieku została wzniesiona przez zakon krzyżacki strażnica. Początkowo była podległa komturowi dzierzgońskiemu i urzędował tu krzyżacki wójt. Kiedy zakon rozszerzał swoje granice na pobliskie okolice Działdowa, Olsztynka i Nidzicy zdecydowano się w 1341 roku utworzyć w Ostródzie samodzielną komturię.

Przygraniczne położenie i wzrost znaczenia Ostródy zdecydował o konieczności wzniesienia murowanej siedziby dla komtura. W 1349 roku komtur Günter von Hohenstein rozpoczął długo trwającą budowę warowni, ale już nie w miejscu strażnicy. Na kamiennych fundamentach powstał czworoboczny regularny ceglany zamek o wymiarach 44,7 na 45,2 metra. Dziedziniec obiegały drewniane krużganki, a przy skrzydle wschodnim istniała wieża-stołp. Budowa trwała jeszcze bez dłuższych przerw w latach 1365-1380. W 1381 roku zamek został uszkodzony podczas najazdu wojsk księcia litewskiego Kiejstuta. Podczas tego najazdu zniszczona została prawdopodobnie wcześniejsza krzyżacka strażnica. Po usunięciu zniszczeń zamku kontynuowano 

Widok z lotu ptaka od północnego-zachodu, fot. ZeroJeden, V 2013

jeszcze budowę do 1407 roku. To w tym ostatnim etapie budowy zamek uzyskał dodatkowy zewnętrzny mur obronny i fosę.

Czteroskrzydłowe założenie posiadało typowe dla zamków zakonnych rozplanowanie pomieszczeń. Na najniższych kondygnacjach mieściły się pomieszczenia gospodarcze. W południowym skrzydle na pierwszym piętrze mieściły się kaplica, refektarz i mieszkanie komtura. Pozostałe skrzydła na wyższej kondygnacji musiały mieścić kapitularz, infirmerię, dormitoria i pomieszczenia gościnne. Najwyższa kondygnacja spełniała funkcje obronne oraz mieściła spichrze.

Ostróda jako jedna z pierwszych komturii została wyposażona w broń palną. W 1391 roku było tu sześć dział wyposazonych w stosunkowo dużą liczbę kul. Zakon zdawał sobie sprawę z wielkiego znaczenia Ostródy i przed wybuchem oraz w czasie wojny z Polską komturowie Fryderyk von Zollern a potem Gamroth von Pintzenau byli bardzo dobrze zaopatrzenie również w żywność. Jednak w bitwie pod Grunwaldem komtur poległ i zamek pozostał obsadzony przez skromną załogę. Wykorzystując ten fakt niewielki 

Zdjęcie lotnicze, fot. ZeroJeden, IX 2021

pruski oddział pod dowództwem Mikołaja von Doringen niespodziewanie uderzył na ostródzką twierdzę i łatwo przejął zamek i miasto. Władysław Jagiełło nadał zamek Januszowi Mazowieckiemu, ale 19 września 1410 roku wrócił w ręce zakonne.

Na krótko zamek został odbity Krzyżakom przez wojsko Związku Pruskiego w 1454 roku, ale po odbiciu go przez rycerzy zakonnych 24 lutego tego roku pozostał już w rękach krzyżackich. Jeszcze w 1519 roku na krótko był w rękach polskich do których wrócił na stałe po sekularyzacji zakonu w 1525 roku.

Utworzono tu starostwo i w połowie XVI wieku podjęto niewielkie prace remontowe w celu przystosowania zamku do pobytów dworu królewskiego w drodze do Gdańska.

Do połowy XVII wieku niewiele się zmieniało, dopiero wojny ze Szwedami wpłynęły na kolejne modernizacje zamku. Na Drwęcy zbudowano śluzy służące do podnoszenia poziomu wody w fosach, a sam zamek umocniono fortyfikacjami bastionowymi.

Kiedy w 1788 roku zamek i miasto dotknął pożar doszło do wybuchu beczek z prochem w piwnicach skrzydła wschodniego, które zostało całkowicie 

fot. ZeroJeden, VII 2006

zniszczone wraz z wieżą. Zamek dodatkowo ucierpiał, ponieważ do odbudowy miasta ludność wykorzystywała materiał z uszkodzonych budynków zamkowych. Do końca XVIII wieku odbudowano jednak trzy skrzydła zamkowe przeznaczając je na starostwo i mieszkania.

Kolejna zawierucha wojenna jaka przetoczyła się przez te rejony to wojny napoleońskie. W 1806 roku zamek został wykorzystany na główną kwaterę wojsk niemiecko-rosyjskich, ale w 1807 roku Ostróda została zdobyta przez Napoleona i w zamku umieścił on swój sztab w podczas przygotowywanej wyprawy wgłąb Rosji. Sam Napoleon przebywał tu na pewno od 21 do 30 marca 1807 roku.

W XIX wieku przystosowano zamek do potrzeb sądu i urzędów, część pomieszczeń nadal pozostawiono na cele mieszkalne.

W końcu 1945 roku wyposażenie zamku strawił wywołany przez walki pożar. Pozostały uszkodzone ogniem mury skrzydeł, które

w 1974 roku zdecydowano się odbudować.

Obecnie stanowi ośrodek kulturalny miasta.